🔴 गॅलक्सीतील लाल ठिपक्यांचे रहस्य : अवकाश संशोधनात मोठा शोध

नासाच्या जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोपने (JWST) अवकाशात काही विलक्षण लाल ठिपके शोधले आहेत. हे ठिपके विश्वाच्या सुरुवातीच्या काळातील गॅलक्सींच्या निर्मितीचे रहस्य उलगडण्यास मदत करू शकतात. शास्त्रज्ञांच्या मते, हे ठिपके प्रत्यक्षात ‘ब्लॅक होल स्टार्स’ असू शकतात – म्हणजेच अशा विशाल वायूगोळ्यांचे केंद्र, जिथे सुपरमॅसिव्ह ब्लॅक होल प्रचंड प्रमाणात पदार्थ शोषून प्रकाश उत्सर्जित करतो.

हा अभ्यास पेन स्टेट युनिव्हर्सिटी आणि मॅक्स प्लँक इन्स्टिट्यूटसह आंतरराष्ट्रीय संशोधकांच्या गटाने केला असून त्याचे निष्कर्ष Astronomy & Astrophysics या जर्नलमध्ये प्रकाशित झाले आहेत.

📌 या शोधातील महत्त्वाचे मुद्दे

• हे लाल ठिपके बिग बँगनंतर अवघ्या ५०० ते ७०० दशलक्ष वर्षांत अस्तित्वात होते.
• एका मोठ्या ठिपक्याला ‘द क्लिफ’ असे नाव देण्यात आले आहे, ज्याचे गुणधर्म विद्यमान सिद्धांतांना थेट आव्हान देतात.
• संशोधकांनी २०२४ मध्ये जवळपास ६० तास निरीक्षण करून ४५०० गॅलक्सींचे स्पेक्ट्रा गोळा केले.
• या ठिपक्यांच्या भोवती थंड वायूचे आवरण आढळले, जे पारंपरिक ब्लॅक होल्सशी संबंधित गरम वायूपेक्षा पूर्णतः वेगळे आहे.

पेन स्टेटचे प्राध्यापक जोएल लेजा म्हणतात,
“हे ब्लॅक होल स्टार्स म्हणजे गॅलक्सींच्या केंद्रस्थानी असलेल्या सुपरमॅसिव्ह ब्लॅक होल्सच्या निर्मितीची सुरुवात असू शकते. हा सध्याचा आमचा सर्वोत्तम अंदाज आहे, परंतु विश्व अजूनही अनेक आश्चर्यांनी भरलेले आहे.”

🔭 आगामी संशोधन योजना
संशोधक आता या ठिपक्यांच्या वायू घनतेचा आणि उर्जेच्या स्रोताचा सखोल अभ्यास करणार आहेत. हा शोध गॅलक्सींच्या उत्पत्तीबद्दलच्या विद्यमान सिद्धांतांना नवी दिशा देऊ शकतो.

✨ FAQs

प्र.१: जेम्स वेब टेलिस्कोपने शोधलेले लाल ठिपके काय आहेत?
➡️ हे असामान्य अवकाशीय ठिपके ‘ब्लॅक होल स्टार्स’ असू शकतात.

प्र.२: हे ठिपके विद्यमान सिद्धांतांना कसे आव्हान देतात?
➡️ कारण हे ठिपके बिग बँगनंतर लगेचच दिसून आले, जे पारंपरिक सिद्धांताशी जुळत नाही.

प्र.३: ‘ब्लॅक होल स्टार्स’ म्हणजे काय?
➡️ विशाल थंड वायूचे गोळे, ज्यांच्या केंद्रस्थानी सुपरमॅसिव्ह ब्लॅक होल सतत पदार्थ शोषून प्रकाश निर्माण करतो.

प्र.४: ‘द क्लिफ’ का महत्त्वाचे आहे?
➡️ त्याचे गुणधर्म विद्यमान मॉडेल्सना आव्हान देतात, म्हणून त्याला विशेष महत्त्व आहे.

प्र.५: पुढील संशोधन कशावर होणार?
➡️ या ठिपक्यांची वायू घनता व ऊर्जा उत्पादन मोजून नवे सिद्धांत तपासले जातील.